تاریخ چشم به راه فاطمه ای دیگر است. انتظار به سر می اید و شمیم دلنوازی، خانه ی خورشید را فرامی گیرد. خنکای حضور دوباره ی فاطمه (س) در فضای مدینه جاری می شود و کوثر فاطمی، جوشیدن می گیرد. به کوچه باغ های حرم تو پناه می آورم و در سایه سار ملکوتی آن، نفسی تازه می کنم. کنار نهر استجابت می نشینم و قطره ای می شوم در آبی زلال اشک های زائرانت. ضریح نورانی ات را در آغوش می گیرم و از بین شبکه های آن، مزار مطهر تو را تماشا می کنم. باورم نمی شود! ایا به این سادگی به زیارت تو آمده ام! تو که زیارتت هم سان زیارت یاس گم شده ی مدینه است!
حضرت فاطمه معصومه (س)، روز اول ذی قعهده سال 173 هجری در شهر مدینه چشم به جهان گشود. این بانوی بزرگوار از همان آغاز در محیطی پرورش یافت که پدر و مادر و فرزندان، همه به فضائل اخلای آراسته بودند. عبادت و زهد، پارسایی و تقوا، راستگویی و بردباری، استقامت در برابر ناملایمات، بخشندگی، پاکدامنی و نیز یاد خدا، از صفات برجسته ی این خاندان پاک سیرت و نیکوسرشت بود. پدران این خاندان، برگزیدگان و پیشوایان هدایت، گوهرهای تابناک امامت و سکانداران کشتی انسانیت بودند.
حضرت معصومه (س) در خاندانی که سرچشمه ی علم و تقوا و فضائل اخلاقی بود، پرورش یافت. پس از آن که پدر بزرگوارش شهید شد، فرزند آن امام، حضرت رضا (ع) عهده دار تعلیم و تربیت خواهران و برادران خود شد و تامین مخارج آنان را نیز به عهده گرفت. در اثر توجهات زیاد آن حضرت، هریک از فرزندان امام کاظم (ع) به مقامی والا دست یافتند و زبانزد همگان شدند.
ابن صباغ ملکی در این باره می گوید: «هر یک از فرزندان ابی الحسن موسی، معروف به کاظم، فضیلتی مشهور دارد.» بدون تردید در میان فرزندان امام کاظم (ع)، بعد از امام رضا (ع)، حضرت معصومه (س) از نظر علمی و اخلاقی والامقام ترین آنان است. از اسامی، لقب ها، تعریف ها و توصیفاتی که ائمه اطهار (ع) از ایشان گفته اند، این حقیقت آشکار و روشن می شود که ایشان نیز چون حضرت زینب (س) عالمه ی غیر معلمه بوده است.
حضرت فاطمه معصومه (س) مظهر فضائل و مقامات است. روایات معصومان، فضیلت ها و مقامات بلندی را به آن حضرت نسبت می دهد. امام صادق (ع) در این باره می فرمایند: «آگاه باشید که برای خدا، حرمی است و آن مکه است و برای پیامبر خدا حرمی است و آن مدینه است و برای امیر مؤمنان حرمی است و آن کوفه است. بدانید که حرم من و فرزندانم بعد از من، قم است. آگاه باشید که قم کوفه ی کوچک ماست. بدانید بهشت، هشت دروازه دارد که سه تای آن ها به سوی قم است. بانویی از فرزندان من به نام فاطمه دختر موسی در آن جا رحلت می کند که با شفاعت او، همه ی شیعیان ما وارد بهشت می شوند.»
حضرت معصومه (س)، از جمله ی بانوان گران قدر و والامقام جهان تشیع است و مقام علمی بالایی دارد. نقل شده که روی جمعی از شیعیان به قصد دیدار حضرت موسی بن جعفر (ع) و پرسیدن پرسش هایی ازایشان در مدینه ی منوره مشرف شدند. چون امام کاظم (ع) در مسافرت بود، پرسش های خود را به حضرت معصومه (س) که در آن هنگام کودکی خردسال بود، دادند. فردای آن روز برای بار دیگر به منزل امام رفتند ولی هنوز ایشان از سفر برنگشته بود. پس به ناچار پرسش های خود را بازخواستند تا در مسافرت بعدی به خدمت امام برسند.، غافل از این که حضرت معصومه (س) جواب پرسش ها را نوشته بود. وقتی پاسخ ها را دیدند، بسیار خوشحال شدند و پس از سپاسگزاری فراوان، شهر مدینه را ترک کردند. از قضای روزگار در بین راه با امام موسی بن جعفر (ع) مواجه شده ماجرای خویش را بازگفتند. وقتی امام، پاسخ پرسش ها را مطالعه کردند، سه بار فرمودند: «پدرش به فدایش.»
دعا و زیارت پر و بال گشودن از گوشه ی تنهایی و تا اوج، با خدا بودن است. دعا و زیارت جامی است زلال از معنویت ناب در کام عطشناک زندگی و زیارت حرم حضرت معصومه (س) بارقه ی امیدی رد فضای غبارآلود زمان، فریاد روح مهجور در هنگامه ی غفلت و بی خبری و نسیمی فرحناک و برخاسته از باغ های بهشت است. زیارت مرقد حضرت فاطمه معصومه (س) انسان را از غرق شدن در گرداب نومیدی باز می دارد و به تلاش بیشتر دعوت می کند. زیارت مزار باصفای کریمه ی اهل بیت (س) سبب می شود که زائر حرم خود را نیازمند پروردگار ببیند، در برابر او خضوع کند، از مرکب غرور و تکبر که سرچشمه ی تمام بدبختی ها و سیه روزی هاست فرود اید و حضرت معصومه (س) را واسطه ی درگاه پروردگار عالمیان قرار دهد. بر همین اساس است که برای زیارت آن حضرت، پاداش بسیار بزرگی وعده داده شده و آن، ورود به بهشت است. در این باره امام جواد (ع) فرمود: «هرکس عمه ام را در قم زیارت کند، بهشت از آن اوست.»
پس از آن که حضرت معصومه (س) به شهر ساوه رسید، بیمار شد. چون توان رفتن به خراسان را در خود ندید، تصمیم گرفت به قم برود. یکی از نویسندگان درباره ی این که چرا حضرت معصومه (س) شهر قم را برگزید، می نویسد: «بی تردید می توان گفت که آن بانوی بزرگ روحی ملهم و اینده نگر داشت و با توجه به اینده ی قم و محوریتی که بعدها برای این سرزمین می دید، بدین دیار روی آورد.
درباره ی فضیلت زیارت حضرت معصومه (س) روایات فراوانی از پیشوایان معصوم (ع) رسیده است. از جمله هنگامی که یکی از محدثان برجسته ی قم به نام سعد بن سعد به محضر مقدس امام رضا (ع) شرفیاب می شود، امام هشتم خطاب به ایشان می فرماید: «ای سعد! از ما در نزد شما قبری است.» سعد می گوید: «فدایت شوم! ایا قبر فاطمه دختر موسی بن جعفر (س) را می فرمایید؟ می فرماید: «آری، هرکس او را زیارت کند، در حالی که به حق او آگاه باشد، بهشت از آن اوست.»
پیشوای جهان تشیع، امام جعفر صادق (ع) نیز در این باره می فرماید: «هرکس او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می شود.» در حدیث دیگری آمده است: «زیارت او، هم سنگ بهشت است.»
یکی از ویژگی های حضرت معصومه (س) زیارت نامه ای است که از معصومان (ع) به ما رسیده و پس از حضرت فاطمه زهرا (س)، او تنها بانوی بزرگواری است که زیارت ماثور دارد. بانوان برجسته ای مانند آمنه بن وهب، فاطمه بنت اسد، خدیجه بنت خویلد، فاطمه ام البنین، زینب کبری، حکیمه خاتون و نرجس خاتون که هیچ شک و تردیدی درباره ی مقام بلند و جایگاه رفیع آن ها نیست، هیچ کدام زیارت ماثور از معصومان (ع) ندارند و این، نشان دهنده ی مقام والای این بانوی گران قدر است.
حضرت فاطمه معصومه (س) بانویی بهشتی، غرق در عبادت و نیایش، پیراسته از زشتی ها و شبنم معطر آفرینش است. شاید یکی از دلایل انتخاب نام «معصومه» برای این بانو، آن باشد که عصمت مادرش، حضرت زهرا (س) در او تجلی یافت. بر اساس پاره ای از روایات، این لقب را امام رضا (ع) برای این بانونی والامقام برگزیدند؛ چنان که فقیه بلند اندیش و سپیدسیرت شیعه، علامه مجلسی در این باره می گوید: «امام رضا (ع) در جایی فرمود، هرکس معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسی است که مرا زیارت کرده است.»
از حضرت معصومه (س) در میان دانشمندان و فقیهان گران قدر شیعه با لقب کریمه ی اهل بیت یاد می شود. از میان بانوان اهل بیت، این نام زیبا تنها به آن حضرت اختصاص دارد. بر اساس رویای صادق و صحیح نسب شناس گران قدر مرحوم ایت الله مرعشی نجفی این لقب از طرف امام صادق (ع) برای حضرت معصومه (س) انتخاب شده است. در این رویا امام صادق (ع) به ایت الله نجفی که با دعا و راز و نیاز تلاش پیگیری برای یافتن قبر مطهر حضرت زهرا (س) آغاز کرده، خطاب فرمود: «بر تو باد به کریمه ی اهل بیت.»
سه زیارت نامه برای حضرت معصومه (س) ذکر شده که یکی از آن ها مشهور و دو تای دیگر، غیر مشهور است. اسامی و لقب هایی که برای حضرت معصومه (س) در دو زیارت نامه ی غیر مشهور ذکر شده، این هاست: طاهره (پاکیزه)، حمیده (ستوده)، برّه (نیکوکار)، رشیده (حد یافته)، تقیه( پرهیزگار)، رضیه (خشنود از خدا)، مرضیه (مورد رضایت خدا)، سیده ی صدیقه (بانوی بسیار راستگو)، سیده ی رضیه ی مرضیه (بانوی خشنود خدا و مورد رضای او)، سیده نساء العالمین (سرور زنان عالم)، هم چنین محدثه و عابده از صفات و القاب حضرت معصومه (س) است.
بالاترین جایگاه شفاعت، از آن رسول گرامی اسلامی است که در قرآن کریم از آن به مقام محمود یاد شده است. هم چنین دو تن از بانوان خاندان رسول مکرم اسلام شفاعت گسترده ای دارند که بسیار وسیع و جهان شمول است و می تواند شامل همه ی اهالی محشر باشد. این دو بانوی عالی قدر، صدیقه ی اطهر، حضرت فاطمه زهرا (س) و شفیعه ی روز جزا، حضرت فاطمه معصومه (س) هستند. در مورد شفاعت گسترده ی حضرت زهرا (س) همین بس که شفاعت مهریه ی آن حضرت است و به هنگام ازدواج، پیک وحی، طاقه ی ابریشمی از سوی پروردگار آورد که بر ان جمله ی «خداوند مهریه ی فاطمه زهرا را شفاعت گنه کاران از امت محمد (ص) قرار داد» نوشته شده بود. این حدیث را اهل سنت نیز نقل کرده اند. پس از فاطمه زهرا (س) از جهت گستردگی شفاعت، هیچ بانویی به شفیعه ی محشر، حضرت معصومه (س) نمی رسد. امام جعفر صادق (ع) فرمودند: «با شفاعت او، همه ی شیعیان ما وارد بهشت می شوند.»
در احادیث زیادی به قداست قم اشاره شده است. امام صادق (ع) قم را حرم اهل بیت (ع) و خاک آن را پاک و پاکیزه دانستند. هم چنین ایشان در حدیث مشهوری درباره ی قداست قم به گروهی از اهالی ری فرمودند: «بانویی از فرزندان من، به نام فاطمه دختر موسی در آن جا رحلت می کند که با شفاعت او همه ی شیعیان ما وارد بهشت می شوند.»
این حدیث را امام صادق (ع) هنگامی فرمودند که حضرت موسی بن جعفر (ع) هنوز دیده به جهان نگشوده بود. این حدیث والا از رمز شرافت و قداست قم پرده برمی دارد و روشن می شود که فضیلت و شرافت این شهر که در روایات آمده از ریحانه ی پیامبر، کریمه ی اهل بیت (س)، مهین بانوی اسلام، حضرت معصومه (س) است که در این سرزمین دیده از جهان فروبست.
مدت 25 سال حضرت رضا (ع) تنها فرزند نجمه خاتون بود. پس از ربع قرن انتظار، سرانجام ستاره ای تابان، از دامان نجمه درخشید که هم سنگ امام هشتم (ع) بود. حضرت معصومه (س) و برادرش امام رضا (ع) عواطف سرشار و محبت شگفت انگیزی به هم داشتند. هنگامی که نصرانی می پرسد: شما که هستید؟ می فرماید: «من معصومه خواهر امام رضا (ع) هستم.» این تعبیر از محبت سرشار آن حضرت به برادر بزرگوارش امام رضا (ع) و نیز از مباهات ایشان به این خواهر ـ برادری سرچشمه می گیرد.
بنا بر مستندات رجالی، فرزندان دختر امام کاظم (ع) دست کم 18 تن بوده اند و فاطمه، در بین این همه بانوی گران قدر، سرآمد بود. حاج شیخ عباس قمی آن گاه که از دختران موسی بن جعفر (ع) سخن می گوید، درباره ی فاطمه معصومه (س) می نویسد: «بر حسب آن چه به ما رسیده، افضل آن ها سیده جلیله معظمه فاطمه بنت امام موسی (ع)، معروف به معصومه است.»
شیخ محمد تقی تستری در قاموس الرجال، حضرت معصومه (س) را بانوی اسوه معرفی کرد و فضیلت وی را در میان دختران و پسران حضرت موسی بن جعفر (ع)، بعد از امام رضا (ع) کسی که هم شأن حضرت معصومه (س) نیست.»
بی گمان این اظهار نظرها و نگرش ها درباره ی شخصیت فاطمه دختر موسی بن جعفر (ع) بر برداشت هایی استوار است که از متن روایات وارده از ائمه اطهار (ع) به دست آمده است.
این روایت ها مقام هایی را برای فاطمه معصومه (س) برشمرده اند که نظیر آن، برای دیگر برادران و خواهران وی نیامده. نام فاطمه معصومه (س) در شمار زنان برتر جهان قرار دارد.
بی شک اهل بیت پیامبر (ص)، چهره های پرفروغی به جهانیان عرضه کرده اند که نام شان، مانند ستارگان درخشان، در آسمان فضائل می درخشد. درخشان ترین ستاره ی در میان بانوان بیت امام هفتم، فاطمه، فرزند پاکیزه ی موسی بن جعفر (ع) است، بانویی که سال هاست تشنگان معرفت از حریمش زلال ایمان می نوشند و عارفان با گذر بر زندگی فرزانه وارش و درک لحظه های آسمانی شدنش درهای عروج را به روی خود می گشایند و بوی وصال را در گستره ی زمین منتشر می کنند.
به جان پاک تو ای دختر امام، سلام
به هر زمان و مکان و به هر مقام، سلام
تویی که شاه خراسن بود برادر تو
بر آن مقام رفیع و بر این مقام، سلام
به هر عدد که تکلم شود به لیل و نهار
هزار بار فزون تر ز هر کلام، سلام
صبح تا شب و از شام تا طلیعه ی صبح
بر آستانه ی قدست علی الدوام، سلام
در آسمان ولایت، مه تمامی تو
ز پای تا به سرت ای مه تمام! سلام
به پیشگاه تو ای خواهر شه کونین
ز فرد فرد خلیق، به صبح و شام سلام
.jpg)
